امام محمد غزالی

امام محمد غزالی، فرزند محمد، فیلسوف، متکلم و فقیه ایرانی و یکی از بزرگ‌ترین مردان تصوف سده پنجم هجری است. نام کامل وی، ابی‌حامد محمد بن محمد الغزالی الشافعی، ملقب به حجت الاسلام زین‌الدین الطوسی است.

امام محمد غزالی

ابوحامد محمد غزالی متفکری بلند آوازه و عالمی بسیار برجسته است. وی به سال ۴۵۰ قمری در قریه طابران طوس به دنیا آمد و پس از ۵۵ سال عمر پر فراز و نشیب، در سال ۵۰۵ قمری در همین شهر چشم از جهان فرو بست. وی بر اثر تعلیم و تربیت و اهتمامی که پدرش در امر تحصیلی او داشت و نیز مجاهدت‌های خود در اکثر متون فقهی کلامی و فلسفی عصر و همچنین تجارب راز ورانه، دستی آزموده داشت و مدتی نیز سمت مدرسی نظامی بغداد را عالی ترین محل علمی -فقهی زمانه بود بر عهده گرفت. اثرگذاری غزالی در تفکر اسلامی جنبه‌های متعددی داشته است از این رو از پایگاه و جایگاه تفکراتی و عملکردی وی تفاسیر و برداشت های گوناگونی صورت گرفته است. آثار به جا مانده از غزالی متعدد است از آن میان می توان به برخی که دارای اهمیت بیشتری است اشاره کرد. غزالی چند کتاب در رد باطنی گری به رشته تحریر درآورده که مهمترین آنها المستظهری یا فضائح الباطنیه است. او در خاطراتش به تعداد دیگری از رسالات مرتبط با این قضیه اشاره کرده است که در مجموع پنج اثر را شامل می شود. کتاب الاقتصاد فی الاعتقاد که در برگیرنده اصول اعتقادی -سیاسی اهل سنت است در آن در باب امام، مسئله ترتیب و افضلیت خلفا و نظایر این مطالب بحث کرده است؛ کتاب‌های مقاصد الفلاسفه وتهافت الفلاسفه که اولی شرح فلسفه و مقاصد آن است و دومی طعن و رد فلسفه است که به فارسی نیز ترجمه شده است؛ کتاب نصیحت الملوک که کتابی جنجالی و بحث برانگیز و از سیاسی ترین آثار اوست؛ کتاب عظیم غزالی که سرآمد آثار وی است احیای علوم الدین که در چهار بخش تنظیم شده و غزالی خلاصه‌ای از آن را به فارسی به همراه تغییراتی با عنوان کیمیای سعادت به دست داده است که در نزد فارسی‌زبانان کتابی مشهور و پر استفاده است. غزالی در کتاب احیا علوم دین، در شمارش علوم و ارائه تقسیم بندی آنها جایگاه سیاست را مشخص کرده است؛ سرانجام باید به دو کتاب دیگر غزالی هم اشاره کرد که یکی همان خاطرات یا اعترافات وی به نام المنقذ من الضلال است که در آن شرح سرگشتگی وی و همچنین چگونگی بررسی راههای معطوف به حقیقت بررسی شده و دیگری مکاتیب فارسی وی که در آن برخی از نامه های غزالی از جمله مکتوبات و به امرا و بزرگان سیاسی آمده است.